Nghề ngân hàng rất nhiều cạm bẫy vô hình

Thẩm định bất cẩn hồ sơ cấp tín dụng, mềm lòng trước "đề nghị tha thiết" của khách hàng, v.v. có thể dẫn đến quyết định cấp khoản tín dụng “một đi không trở lại”. 

 Bên cạnh những hoạt động từ phía tổ chức, mỗi cá nhân tham gia với tư cách là nguồn lực cung cấp dịch vụ ngân hàng cần không ngừng hoàn thiện và nâng cao chất lượng lao động của bản thân.

Xét về góc độ người lao động trong ngành ngân hàng, bên cạnh ý thức luôn trau dồi, nâng cao kỹ năng nghề nghiệp, (nghiệp vụ tài sản nợ, nghiệp vụ tài sản có, nghiệp vụ tài sản ngoài bảng cân đối, kiểm soát nội bộ, quan hệ công chúng, v.v.) việc nâng cao đạo đức nghề nghiệp có vai trò quan trọng, tạo điều kiện cho mỗi người lao động có điều kiện duy trì và phát triển khả năng đóng góp của mình trong hoạt động ngân hàng. 

Do đặc thù của lao động trong lĩnh vực ngân hàng là làm việc trực tiếp hoặc gián tiếp với “tiền” và các công cụ có giá trị có thể dễ dàng chuyển thành tiền, nên đạo đức nghề nghiệp và tính liêm chính trong kinh doanh ngân hàng được đề cao. Với đặc tính hấp dẫn và lôi cuốn rất lớn của tiền, nhiều cạm bẫy vô hình đã đặt ra khi xử lý nghiệp vụ ngân hàng. 

Thẩm định bất cẩn hồ sơ cấp tín dụng, mềm lòng trước "đề nghị tha thiết" của khách hàng, v.v. có thể dẫn đến quyết định cấp khoản tín dụng “một đi không trở lại”. 

Trong kinh doanh ngân hàng, rủi ro có thể xẩy ra ở nhiều nghiệp vụ và công đoạn. Mức độ phong phú của dịch vụ ngân hàng mang lại lợi ích cho xã hội và cộng đồng, đồng thời cũng là cơ hội phát sinh nhiều rủi ro hơn cho đội ngũ nhân sự ngân hàng. 

Với tư duy truyền thống về kinh doanh ngân hàng, rủi ro đối với nhân sự ngân hàng thường xẩy ra trong tình huống đơn thuần, như mất vốn cho vay không đúng đối tượng, bị phạt tiền do chậm thanh toán, thua lỗ do đầu tư không phù hợp, bị tấn công bởi đối tượng cướp tiền ngân hàng.

Với tiến trình hiện đại hóa kinh doanh ngân hàng, rủi ro ngân hàng phát sinh đa dạng và tinh vi hơn, liên quan tới ứng dụng công nghệ hiện đại, nhận vào ngân hàng tiền giả, bị rút tiền qua công cụ ATM, bị lừa gạt trong thanh toán và buôn bán ngoại hối hoặc đối tác ngoài quốc gia v.v.. 

Với khó khăn trong huy động vốn như thời gian vừa qua, trong bối cảnh của nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam, nhu cầu vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh, cải thiện đời sống và tiêu dùng luôn ở mức cao, nỗ lực huy động vốn đang được tổ chức tín dụng dành nhiều nguồn nhân lực để thúc đẩy và chính điều này cũng dễ dẫn đến những rủi ro khi vừa phải đảm bảo huy động vốn đáp ứng chỉ tiêu kinh doanh, vừa phải đảm bảo qui định về trần lãi suất huy động. 

Việc lựa chọn nghề ngân hàng (đối với các bạn trẻ) hay tiếp tục đóng góp cho lĩnh vực này (đối với những người đang công tác ở ngân hàng) quả thật khó khăn. Tác giả xin nêu ra đây một số thách thức đối với các đối tượng này để tham khảo: 

Với người đang lựa chọn ngành nghề: Kinh doanh ngân hàng là nghề thú vị, có cơ hội được tiếp xúc với nhiều người, biết nhiều giao dịch kinh tế, nghiều ngành nghề (bởi vì hầu hết mọi hoạt động của xã hội đều trực tiếp hay gián tiếp có liên quan tới tiền và giao dịch với tiền), được đánh giá là lĩnh vực có nhiều cơ hội sử dụng tổng hợp kiến thức khoa học, kinh tế, văn hóa và tích lũy nhanh kinh nghiệm kinh doanh. 

Đặc biệt, với cá nhân có năng khiếu trong giao tiếp, có kỹ năng dự đoán, sử dụng tổng hợp kiến thức xã hội và cuộc sống sẽ có nhiều cơ hội thành đạt trong nghề ngân hàng. 

Bên cạnh ưu việt và lợi thế của nghề ngân hàng, nhiều khó khăn và thách thức cần được ứng viên xác định trước khi đưa ra quyết định lựa chọn. Khi nói đến làm ngân hàng, mỗi người thường liên tưởng ngay tới tiền, theo khía cạnh “lương, thưởng cao, quyền lớn v.v.”. 

 Nhưng, thời gian qua (10 năm gần đây), để huy động được tiền gửi vào ngân hàng là thách thức lớn của tổ chức tín dụng, tạo không ít áp lực và rủi ro cho cán bộ ngân hàng. 

Với các nhân viên đang công tác trong ngành ngân hàng: Trong giai đoạn khủng hoảng vừa qua, nhiều ngân hàng trên thế giới, cả lớn lẫn bé, đã cắt giảm một số lượng lớn nhân viên.

Ví dụ, ở Mỹ, tính từ khi bắt đầu khủng hoảng tới 18/8/2010 số lượng công việc cắt giảm ở 4 ngân hàng (Citigroup, Merill Lynch, Lehman Brothers và JPMorgan Chase) lần lượt là 73. 056, 40.650, 23340, và 22.85 việc (Douglas, 2010). 

Hiện tượng này là kết cục không mong đợi của người lao động và chủ ngân hàng, song cũng như nhiều ngành khác, kinh doanh ngân hàng chỉ tồn tại lâu dài khi đủ bù đắp chi phí, đảm bảo thanh toán các trách nhiệm về thuế, phí, nhân công và duy trì nguồn vốn chủ sở hữu. 

Thua lỗ, không đáp ứng chi trả tiền gửi của người gửi tiền, mất khả năng thanh khoản và thanh toán, đóng cửa ngân hàng hoặc hợp nhất với ngân hàng khác là kết cục khó tránh khỏi trong dài hạn.

Để có thể hạn chế khó khăn và phòng tránh rủi ro cho mỗi cá nhân khi tham gia đội ngũ nhân sự ngân hàng, việc cập nhật kiến thức, tích lũy kinh nghiệm, rèn luyện tính cách hết sức cần thiết và quan trọng cho mỗi người. 

Với các nhà quản lý ngân hàng: tham gia đội ngũ quản lý kinh doanh ngân hàng chịu trọng trách lớn, mỗi vị trí quản lý có thách thức ở cấp độ khác nhau. Trong xu thế mở cửa và hội nhập, rủi ro trong lĩnh vực ngân hàng tinh vi và phức tạp hơn nhiều, cạnh tranh thị phần dịch vụ đặt ra thách thức lớn cho đội ngũ quản lý ngân hàng. 

Giao dịch thanh toán không biên giới, sự khác biệt trong ngôn ngữ thực hiện giao dịch kinh tế, luật pháp liên quan, mức độ chuyên môn, trang thiết bị, ứng dụng công nghệ hiện đại trong dịch vụ ngân hàng v.v. là những khó khăn thường nhật mà đội ngũ quản lý ngân hàng đối mặt. Một vài giao dịch ngoại tệ bất cẩn có thể cuốn trôi phần lớn thành quả lao động miệt mài của cả đội ngũ nhân sự trong một ngân hàng lớn. 

Sự kiện thua lỗ trong 2 giao dịch ngoại hối tại một ngân hàng thương mại lớn ở Việt Nam năm 2004, làm thất thiệt gần 500 tỷ đồng, là một trong số điển hình của thách thức trong kinh doanh ngân hàng đối với đội ngũ lãnh đạo. 

Một ví dụ khác, nhân viên chứng khoán Kerviel, 31 tuổi của Ngân hàng Societe Generale lợi dụng kẽ hở trong hệ thống bảo mật máy tính và thiếu sót trong quy trình kiểm soát theo cấp bậc của ngân hàng, đã làm ngân hàng này bị thiệt hại 4,9 tỷ euro năm 2007-2008. Sự kiện này đã làm cho ngân hàng có lịch sử hoạt động 144 năm, ngân hàng lớn thứ 2 ở Pháp với độ ngũ lãnh đạo dày dạn kinh nghiệm đã chao đảo. 

Để giảm thiểu rủi ro cho nhân sự quản lý ngân hàng, các đối tượng này cần có độ nhạy cảm cao trong kinh doanh, có khả năng dự liệu diễn biến của thị trường, nắm bắt các yếu tố vĩ mô của nền kinh tế. Mức độ hội nhập trong hoạt động ngân hàng, và chất lượng đối ngũ nhân sự là những yếu tố quan trọng cần được quan tâm và trau dồi. 

TS. Nguyễn thị Kim Oanh